Czy Twój koń jest gotowy, aby zacząć pracę pod siodłem?
Jeśli jesteś właścicielem młodego konia, to na pewno z niecierpliwością czekasz na moment, kiedy będziesz mógł rozpocząć z nim pracę pod siodłem. Jest to nie tylko bardzo ekscytujący moment, ale również wielka odpowiedzialność. Początki pracy pod siodłem mają ogromny wpływ na to, jak będzie się rozwijał nasz koń w przyszłości i jaka będzie nasza z nim relacja. Sam trening, jakiemu poddamy naszego konia, jest bardzo ważny, jednak niemniej ważny jest wybór odpowiedniego momentu do jego rozpoczęcia. W tym artykule pomożemy Ci określić, czy Twój koń jest już gotowy, aby rozpocząć pracę. Pod siodłem i co powinieneś sprawdzić, zanim zdecydujesz się na ten krok.
Czemu wybór momentu jest tak ważny?
Praca pod siodłem wiążę się dla konia ze sporym obciążeniem, dlatego powinieneś być pewien, że Twój koń jest na nie gotowy zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Powinniśmy więc wziąć pod uwagę dwie rzeczy:
- Dojrzałość fizyczną naszego konia, a głównie jego układu szkieletowo-mięśniowego.
- Dojrzałość psychiczną naszego konia, to jak przyjmuje nowe elementy (ogłowie, siodło), czy jest się w stanie skupić na pracy z człowiekiem i jak reaguje na zewnętrzne bodźce.
Standardowo uważa się teraz, że większość prawidłowo rozwijających się koni ras gorącokrwistych jest gotowa rozpocząć pracę pod siodłem w wieku ok. 3,5 – 4 lat.
Trzeba jednak pamiętać, że jest to kwestia indywidualna i dla każdego konia może wyglądać trochę inaczej.
Rozpoczęcie pracy pod siodłem z koniem, który nie jest na to przygotowany fizycznie, może spowodować nieodwracalne zmiany w jego układzie kostnym i sprawić, że będzie on o wiele podatniejszy na przeciążenia i kontuzje. Z drugiej strony, wymaganie zaakceptowania jeźdźca przez konia, który wciąż ma problemy podczas pracy z ziemi, prawdopodobnie wzmoże jeszcze bardziej jego nerwowość czy opór. Jeśli więc zależy nam na tym, aby nasz koń był zdrowy przez długie lata, oraz żeby był ufny i chętnie pracował z człowiekiem, czasami warto poczekać z rozpoczęciem pracy, aż do momentu, kiedy będziemy pewni, że nie wyrządzimy tym naszemu przyszłemu wierzchowcowi krzywdy.
Dojrzałość fizyczna konia, a praca pod siodłem.
Układ kostny.
To jak szybko koń staje się dojrzały, a w szczególności jego układ mięśniowo-szkieletowy, zależy od wielu czynników, z których najważniejsze są rasa i warunki odchowu (żywienie, ruch, suplementacja niedoborów, etc.) i w mniejszym stopniu płeć. Wzrost kości odbywa się w obrębie płytek wzrostowych, zwanych również chrząstkami wzrostowymi. To właśnie ich zamknięcie (tzn. mineralizacja i przekształcenie się chrząstki w kość) świadczy o zakończeniu wzrostu danej kości. Proces kostnienia nie trwa tyle samo dla każdej kości, np. kość pęcinowa osiąga maksimum swojej długości już ok. 6-7 miesiąca życia konia, kości miednicy “zamykają się” między 3 a 4 rokiem życia, a kręgi (będące najpóźniej kostniejącą częścią końskiego układu kostnego) potrzebują na to aż 6 lat.
Nadmierne obciążenie konia, którego kości daleko są jeszcze od zakończenia wzrostu, może powodować zaburzenie (zatrzymanie) wzrostu, krzywicę czy podatność na złamania. Chociaż wiele osób martwi się głównie o kości kończyn, to zbyt duże obciążenie jest jeszcze bardziej niebezpieczne dla pleców naszego konia. Prawdopodobnie zacznie on wtedy napinać i usztywniać mięśnie grzbietu, uniemożliwiając pracę w rozluźnieniu czy samoniesienie.
Chociaż prawdą jest, że kuce i małe konie oraz niektóre rasy (w szczególności konie pełnej krwi angielskiej lub z dużym jej dolewem) kostnieją wcześniej, to jednak musimy pamiętać, że nigdy nie będziemy w stanie stwierdzić “na oko” stopnia skostnienia u naszego konia i że wysoki wzrost wcale nie jest jego wskaźnikiem.
Pomimo tego, że istnieją pewne wskazówki, które mogą nam podpowiedzieć, że nasz koń dalej intensywnie rośnie (na przykład tzw. przebudowanie, czyli sytuacja, kiedy zad jest widocznie wyżej od kłębu), to jednak jedynie przeprowadzone przez weterynarza badanie RTG może nam dać jasną odpowiedź w tej kwestii.
Oprócz stopnia skostnienia, tego typu badanie pomoże nam wykryć jakiekolwiek problemy (np. chipy, cysty, słabe trzeszczki itp.) i zareagować z wyprzedzeniem oraz da nam pewne wskazówki na temat tego, na co należy zwrócić szczególną uwagę podczas treningu.
Układ mięśniowy i kondycja.
Kolejną ważną rzeczą jest układ mięśniowy naszego konia oraz jego ogólna kondycja. Nawet jeśli początki pracy pod siodłem to krótkie sesje, to jednak dla organizmu młodego konia jest to spory wydatek energetyczny. Jeśli nasz koń jest zbyt chudy, ma słabe mięśnie czy ogólnie jest poza kondycją, to powinniśmy najpierw odpowiednio go przygotować na zwiększony wysiłek fizyczny. Wiele osób uważa, że najlepszym momentem na rozpoczęcie pracy z koniem jest jesień, pod koniec sezonu pastwiskowego (jeśli nasz młody koń ma możliwość przebywania na pastwisku przez większość dnia). “Wybiegany” koń będzie spokojniejszy i chętniejszy do współpracy, a jego mięśnie lepiej rozwinięte i mocniejsze. Jednak nawet jeśli nasz koń jest w bardzo dobrej kondycji, warto poprzedzić pracę pod jeźdźcem kilkoma miesiącami lub przynajmniej tygodniami pracy z ziemi. Może to być praca na lonży, karuzela czy spacery w ręku. Wszystkie te rzeczy pomogą naszemu koniowi wzmocnić mięśnie i wyrobić sobie odpowiednią równowagę, niezbędne do pracy pod siodłem.
Dojrzałość psychiczna konia.
Gotowość psychiczna konia do pracy pod siodłem jest równie ważna, jak jego rozwój fizyczny, chociaż może być jeszcze cięższa do obiektywnej oceny. Po pierwsze, musisz pamiętać, że nawet konie w tym samym wieku mogą być na zupełnie innym poziomie rozwoju psychicznego. Zależy to od ich wychowania i wcześniejszych doświadczeń z człowiekiem, charakteru i temperamentu. Dlatego tak ważne jest tutaj cierpliwa i konsekwentna praca z ziemi, poprzedzająca pracę pod siodłem. Dopiero w momencie, kiedy koń bez problemu akceptuje wędzidło (tutaj dowiesz się jak dobrać odpowiednio wędzidło dla młodego konia), siodło, ucisk popręgu oraz naszą obecność i dotyk, możemy myśleć o rozpoczęciu pracy pod siodłem w sposób, który będzie bezpieczny zarówno dla nas, jak i dla naszego konia. Na pewno łatwiej jest pracować z koniem, który od źrebaka był przyzwyczajany do ludzkiej obecności, zabiegów pielęgnacyjnych czy różnych bodźców zewnętrznych (samochody czy maszyny rolnicze, inne zwierzęta, hałas). Jeśli jednak trafimy na konia, który został z takimi rzeczami zaznajomiony, będziemy musieli poświęcić więcej czasu na zbudowanie odpowiedniej relacji, zanim zaczniemy zwiększać nasze wymagania wobec niego. Jeśli nie jesteś pewien, czy Twój koń jest już gotowy, to spróbuj odpowiedzieć sobie na kilka pytań:
- Czy jest spokojny podczas kiełznania, siodłania i prowadzenia w ręku?
- Jakie są jego reakcje na nowe bodźce? Ciekawość czy raczej ucieczka?
- Czy reakcje są adekwatne do rodzaju bodźca, czy zdarzenia (koń może się spłoszyć czy odskoczyć w reakcji na nową rzecz, czy nieznany dźwięk, lecz nie powinien wpadać w panikę)?
- Czy po reakcji/spłoszeniu szybko wraca do normalnego stanu i daje się uspokoić?
Kto powinien pracować z młodym koniem?
Rozpoczęcie pracy z Twoim młodym koniem to coś, na co na pewno czekasz, szczególnie jeśli masz go od źrebaka. Nie pozwól jednak, aby emocje wzięły górę nad racjonalnym myśleniem. Praca z młodym koniem to wielka odpowiedzialność i zajęcie, które wymaga jeźdźca o odpowiednich umiejętnościach i podejściu do koni. Niezbędne jest również zapewnienie właściwych warunków, aby sam proces był bezpieczny i jak najmniej stresujący dla konia. Czasami lepiej jest zlecić zajeżdżanie młodego konia profesjonaliście o odpowiednim doświadczeniu niż robić to samemu. Może to się wiązać z dodatkowym wydatkiem, jest to jednak na pewno coś, na czym nie powinniśmy oszczędzać i co zaprocentuje w przyszłości. Możemy wysłać naszego konia do ośrodka treningowego lub też znaleźć osobę, która pomoże nam na miejscu, co pozwoli nam na włączenie się w proces i na aktywny w nim udział. Zanim więc podejmiesz decyzję na temat tego, kto powinien pracować z Twoim koniem, zastanów się, czy:
- Masz odpowiednie umiejętności do pracy z młodym koniem. Może pracowałeś kiedyś z młodym koniem pod okiem trenera lub brałeś udział w przygotowywaniu młodego konia do pracy pod siodłem. Czy radzisz sobie z końmi, które brykają, wspinają się, płoszą się itp.?
- Czy posiadasz odpowiednie warunki? Na początku bardzo przydatny jest lonżownik lub round pen, lub przynajmniej hala, na której będziesz mógł pracować spokojnie z Twoim koniem.
- Czy masz wystarczająca dużo czasu? Praca z młodym koniem wymaga regularności i dużego nakładu czasu. Na początku powinny to być co najmniej 3-4 dobrze zaplanowane sesje w tygodniu, które pomogą mu się wdrożyć w rutynę.
- Czy masz pomocnika o odpowiednich umiejętnościach? Nawet bardzo doświadczeni jeźdźcy nie zaczynają zazwyczaj zajeżdżania młodych koni w pojedynkę. Potrzebna Ci będzie osoba do pomocy (przytrzymanie konia, lonżowanie z Tobą w siodle itp.) przynajmniej podczas kilku pierwszych jazd.
