Jak działa wytok i czy Twój koń potrzebuje wytoku?

Wytok jest jedną z najczęściej używanych wodzy pomocniczych, które możemy spotkać zarówno w sporcie, jak i w rekreacji. Jego zastosowanie jest dość szerokie i odpowiednio użyty może przynieść wiele pożytku zarówno jeźdźcom, jak i koniom na różnych poziomach wyszkolenia.

Czy wiesz jednak, na czym dokładnie polega działanie wytoku i jak go dopasować, aby naprawdę spełniał swoją funkcję?

Na te pytania oraz na wiele innych dotyczących wytoku postaramy się odpowiedzieć w tym artykule.

Jak zbudowany jest wytok dla konia?

Klasyczny wytok ma kształt litery Y i składa się z dwóch części:

pasek piersiowy – jest to dłuższy pasek z jednej strony zakończony pętelką, przez którą przekładamy popręg. Pętelka ta jest regulowana i to za jej pomocą możemy wytok wydłużyć lub skrócić. Z drugiej strony pasek piersiowy rozdziela się na dwa węższe paski zakończone metalowymi pierścieniami, przez które przechodzą wodze. Używając wytoku, zaleca się stosowanie tzw. stoperów czy motylków. Dzięki tym niewielkim gumowym bądź skórzanym elementom mocowanym na wodzach, pierścienie wytoku nie przesuwają się zanadto do przodu i nie zahaczają o kółka wędzidła, ani o koński pysk.

pasek szyjny – jest to szeroka pętla, która jak sama nazwa wskazuje, znajduje się na szyi konia. Pasek szyjny ma również regulowaną długość tak, aby można go było dopasować do gabarytów naszego konia. Pasek szyjny zapewnia też dodatkowe bezpieczeństwo jeźdźcowi, który zawsze może się za niego złapać np. w przypadku koni mocno brykających (przydatne przy pracy z młodymi końmi).

Wytoki najczęściej wykonane są ze skóry, chociaż również możemy spotkać modele wykonane z taśmy czy innych syntetycznych materiałów takich jak plastik, czy biotan. Większość jeźdźców preferuje skórzane wytoki, ze względu na ich ciężkość oraz niewielkie ryzyko spowodowania otarć. W przypadku skórzanego wytoku ważna jest jego konserwacja tak, aby skóra była miękka i lekko elastyczna. Skóra bez odpowiedniej pielęgnacji jest o wiele bardziej narażona na pęknięcia czy rozerwanie, szczególnie w przypadku wytoku, na który wywierana jest duża presja.

Działanie wytoku

Głównym zadaniem wytoku jest uniemożliwienie koniowi podniesienia głowy tak wysoko, że znajdzie się ona poza punktem, w którym jeździec może ją kontrolować. Zapobiega też sytuacji, kiedy koń, podnosząc głowę czy cofając ją w skoku, mógłby nas uderzyć w twarz swoją potylicą.

W momencie, kiedy koń próbuje zadrzeć głowę, pierścienie wytoku wywierają nacisk na wodze i tym samym na pysk konia, zachęcając go do opuszczenia głowy.

Działania wytoku jest stosunkowo delikatne w porównaniu z innymi wodzami pomocniczymi, takimi jak np. czambon, wypinacz czy czarna wodza.

Chociaż ze względu na ciężkość pierścieni wytok zawsze będzie wywierał przynajmniej lekki nacisk, to możemy kontrolować jego działanie, oddając lub wybierając wodze.

Dlatego też wytok, w przeciwieństwie do innych wodzy może być używany (a często jest wręcz zalecany) przy skokach przez przeszkody. Oddając koniowi wodze, zapewniamy mu prawie nieskrępowaną swobodę ruchu szyi. Jedyną dyscypliną, w której użycie wytoku nie jest dozwolone podczas konkursów, jest ujeżdżenie. Zadaniem wytoku nie jest więc unieruchomienie końskiej głowy i skrępowanie ruchów, a jedynie korekta postawy konia i zapewnienie większego bezpieczeństwa jeźdźcowi.

Użycie wytoku zapobiega też ranieniu kącików pyska konia, kiedy jeździec trzyma ręce zbyt wysoko. Dlatego też warto, aby wytoku używali również początkujący jeźdźcy.

Rodzaje wytoków

Oprócz klasycznego wytoku, o którym pisaliśmy do tej pory, możemy spotkać też różne jego odmiany:

wytok z napierśnikiem – idealna opcja dla jeźdźców, którzy z jednej strony potrzebują funkcjonalności wytoku, a z drugiej chcą zapobiec nadmiernemu przesuwaniu się siodła. Dzięki połączeniu tych dwóch rzeczy w jedną tak jak w tych modelach ich zakładanie i użycie jest dużo prostsze. W takich modelach pasek piersiowy zazwyczaj zapina się do popręgu za pomocą karabińczyka. Wytok najczęściej bywa odpinany tak, aby w razie potrzeby można było używać również samego napierśnika.

wytok trójkątny (Bib) – ten rodzaj wytoku zamiast dwóch pasków w górnej części posiada jednolity trójkąt, również zakończony pierścieniami, przez które przechodzą wodze. Ze względu na ciężkość trójkąta działanie tego typu wytoku jest mocniejsze. Sprawia on również, że wodze są bliżej siebie, co ułatwia powodowanie i skręcanie ‘mocno idącym’ koniem. Tego typu wytok spotkamy najczęściej u koni wyścigowych lub w WKKW. Przy upadku jeźdźca bib lepiej niż klasyczny wytok zapobiega spadnięciu wodzy z szyi konia, co chroni przed ich przerwaniem lub – co gorsza – kontuzją konia, jeśli wodze zaplątałyby się wokół jego nogi.

wytoczek elastyczny – zazwyczaj spotkamy go w formie tylko górnej części wytoku dopinanej do napierśnika. Wykonany z gumy lub innego elastycznego materiału, daje koniowi więcej swobody niż sztywny wytok. Dobre rozwiązanie dla koni, które źle reagują na mocniejsze działania wytoku lub mają tendencje do usztywniania linii grzbietu.

wytok irlandzki (wytoczek) – to po prostu krótki, pojedynczy pasek zakończony po obu stronach pierścieniami, który łączy wodze przed szyją konia. Głównym zadaniem tego paska jest zapobiegnięcie spadnięcia wodzy z szyi konia po upadku jeźdźca. Rola wytoczka to raczej zapewnienie dodatkowego bezpieczeństwa, nie ma on żadnego działania korygującego.

Jak dopasować wytok?

Aby wytok mógł działać prawidłowo, musi być dobrze dopasowany. Zbyt krótki będzie zanadto krępował ruchy konia, w szczególności pracę szyi i grzbietu (szczególnie podczas skoków, może powodować, że koń będzie skakał z tzw. ‘odwrotnym grzbietem’). Zbyt długi wytok nie tylko nie będzie spełniał swojej funkcji, ale również może być niebezpieczny – koń może włożyć tam kopyto i się przewrócić.

Regulowanie wytoku możemy zacząć od paska szyjnego. Musi być on na tyle luźny, abyśmy mogli włożyć postawioną dłoń między pasek a szyję konia.

Kolejny krok to regulacja długości wytoku. Po maksymalnym podniesieniu go do góry pierścienie powinny się znajdować mniej więcej na wysokości końskiego kłębu.

Pamiętaj, aby przekładając pętlę wytoku przez popręg umieścić ją równo na środku między końskimi nogami. W ten sposób wytok będzie działał równo ciągnąc, głowę konia w dół, a nie na boki. Unikniesz również sytuacji, w której koń mógłby ocierać o wytok którąś z przednich nóg.